ซาชา (Sasha)

ซาชา (Sasha) เป็นยาคุมรายเดือนแบบ 21 เม็ดชนิดฮอร์โมนรวม ผลิตโดยบริษัทมิลลิเมด บีเอฟเอส จำกัด

มีจุดเด่นในการรักษาสิว และช่วยลดปัญหาหน้ามันหรือขนดก จึงนำไปใช้คุมกำเนิดสำหรับผู้หญิงที่มีฮอร์โมนเพศชายมากผิดปกติ โดยมีราคาแผงละประมาณ 80 – 100 บาท

ในแผงของ ซาชา จะมียาเม็ดกลม เคลือบน้ำตาล สีชมพูอมส้ม จำนวน 21 เม็ด

ซึ่งมีตัวยาสำคัญ คือ ฮอร์โมนเอสโตรเจนที่มีชื่อว่า เอทธินิลเอสตราไดออล (Ethinyl estradiol; EE) เม็ดละ 0.035 มิลลิกรัม และฮอร์โมนโปรเจสตินชื่อว่า ไซโปรเทอโรน อะซีเตท (Cyproterone acetate; CPA) อีกเม็ดละ 2 มิลลิกรัม

ซาชา จัดอยู่ในกลุ่มของยาคุมประเภทฮอร์โมนต่ำ (Low dose pills) เพราะมี เอทธินิลเอสตราไดออล น้อยกว่า 0.050 มิลลิกรัม

ดังนั้น ผลข้างเคียงจากฮอร์โมนเอสโตรเจน เช่น อาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ บวมน้ำ หรือการเกิดฝ้า จึงพบได้น้อยกว่ายาคุมประเภทฮอร์โมนสูง

การใช้ ไซโปรเทอโรน อะซีเตท ซึ่งเป็นโปรเจสตินที่มีผลต้านฤทธิ์แอนโดรเจน ทำให้ ซาชา มีจุดเด่นในการรักษาสิว และช่วยลดปัญหาผิวมันหรือขนดก จึงเป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการคุมกำเนิด สำหรับผู้หญิงที่มีฮอร์โมนเพศชายมากผิดปกติ

แต่การใช้ยาคุมก็อาจทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรงได้ เช่น พบการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด จากการใช้ยาคุมสูตรที่มี เอทธินิลเอสตราไดออล รวมกับ ไซโปรเทอโรน อะซีเตท 9 – 12 ราย ต่อผู้ใช้ 10,000 คนต่อปี และอาจเพิ่มขึ้นมากหากใช้อย่างไม่เหมาะสม หรือมีปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ ร่วมด้วย

การใช้ ซาชา เพื่อคุมกำเนิด จึงเหมาะสำหรับผู้หญิงที่มีปัญหาเรื่องสิว ผิวมัน หรือขนดก เนื่องจากมีฮอร์โมนเพศชายมากผิดปกติ

ส่วนผู้ที่ต้องการเพียงคุมกำเนิด โดยไม่มีปัญหาเรื่องสิว, ผิวมัน, ขนดก หรือมีในระดับที่ไม่รุนแรง อาจพิจารณายาคุมสูตรอื่นแทน หรือปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ เพื่อลดความเสี่ยงของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด, การเกิดมะเร็งบางชนิดที่สัมพันธ์กับฮอร์โมนเพศ และการเสียชีวิตด้วยโรคหลอดเลือดสมองหรือโรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดค่ะ

ยาคุมแบบ 21 เม็ดที่มีตัวยาเหมือนกับ ซาชา ได้แก่ แอนนี (Annie), บีริซ (Beriz), บี-เลดี้ (B-Lady), แดฟเน่ 35 (Dafne 35), เดอมูท (Dermooth), ไดแอน-35 (Diane-35), เจซี่ (Jezy), ลอร่า-35 (Laura-35), มาโนแอน (Manoane), มาร์เกร็ต พิงค์ (Margret pink), โอซี-35 (OC-35), พรีม (Preme) และ ซูซี่ (Sucee)

ส่วนยาคุมแบบ 28 เม็ดที่มีตัวยาเหมือนกับ ซาชา แต่มีเม็ดยาหลอกเพิ่มมาอีก 7 เม็ด เพื่อให้ใช้แทนการเว้นว่าง 7 วัน ได้แก่ พรีม 28 (Preme 28) และ ซูซี่ 28 (Sucee 28)

แนะนำให้เริ่มยาคุมแผงแรกภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน เพื่อให้มั่นใจว่าผู้ใช้ไม่ได้ตั้งครรภ์อยู่ ในกรณีนี้ยาคุมจะยับยั้งการตกไข่ในรอบเดือนนั้นเลย จึงถือว่ามีผลคุมกำเนิดได้ทันที

หรือถ้ามั่นใจว่าไม่ได้ตั้งครรภ์ และไม่อยากรอให้ประจำเดือนมาก่อน ก็สามารถเริ่มยาคุมแผงแรกได้เลย แต่ยาคุมอาจยับยั้งการตกไข่ในรอบเดือนนั้นไม่ทัน ดังนั้น หากไม่มีผลป้องกันจากวิธีคุมกำเนิดอื่นอยู่ ก็ควรงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย จนกว่าจะใช้ ซาชา ติดต่อกันครบ 7 วันก่อนนะคะ

ควรรับประทาน ซาชา ในเวลาก่อนนอน เพราะนอกจากจะช่วยลดอาการคลื่นไส้/อาเจียน ซึ่งมักจะเกิดขึ้นในช่วงแรกที่เริ่มใช้แล้ว ก็ยังช่วยลดความเสี่ยงที่จะลืมรับประทานอีกด้วย

แต่ถ้าไม่สะดวก ก็สามารถกำหนดเวลารับประทานต่างไปจากนี้ได้ค่ะ

ไม่ว่าจะเลือกรับประทานในเวลาใด ก็ควรรับประทานให้ตรงเวลาสม่ำเสมอ เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดในการป้องกันการตั้งครรภ์นะคะ

ในแผงของ ซาชา จะระบุตัวย่อของวันในสัปดาห์ ทั้งภาษาอังกฤษและภาษาไทย ไว้ที่ด้านหลังเม็ดยา โดยให้เลือกเม็ดยาที่ระบุตัวย่อตรงกับวันที่รับประทาน และใช้เรียงตามลำดับไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะหมดแผง

ซึ่งแม้ว่าทั้ง 21 เม็ดจะมีตัวยาเหมือนกัน แต่ก็ควรใช้เรียงตามลำดับ เพื่อให้ง่ายต่อการตรวจสอบประจำวัน และป้องกันการรับประทานผิดพลาด

เช่น ถ้าเริ่มใช้ยาคุมแผงนี้ในวันพุธ ก็ให้แกะเม็ดยาที่ระบุว่า “Wed พ” (ซึ่งย่อมาจาก Wednesday วันพุธ) มารับประทานเป็นเม็ดแรก โดยอาจเริ่มจากส่วนบนของแผงก่อน

หรือจะเลือกเม็ดยา “Wed พ” ในตำแหน่งอื่นมาใช้ก่อนก็ได้ค่ะ เพราะไม่ว่าจะเริ่มจากจุดไหน ก็ต้องวนไปตามลูกศรจนครบวงเหมือนกัน

แล้วใช้ต่อวันละเม็ดตามลำดับ ไปจนครบ 21 เม็ดนะคะ

หมดแผงก็ให้เว้นว่างเป็นช่วงปลอดฮอร์โมน 7 วัน หลังจากนั้นจึงต่อยาคุมแผงใหม่

ประจำเดือนจะมาประมาณวันที่ 3 หรือ 4 ของการเว้นว่าง หรืออาจคลาดเคลื่อนเล็กน้อย

การรับประทานยาคุมรายเดือนให้ตรงเวลา ในทางทฤษฎีจะหมายถึง รับประทานแต่ละเม็ดห่างกัน 24 ชั่วโมง

แต่เพื่อความสะดวกและง่ายต่อการจดจำ ในทางปฏิบัติจึงแนะนำให้รับประทานตรงกับเวลาเดิมของวัน เช่น อาจกำหนดเวลารับประทานยาคุมไว้ในเวลา 20.00 น. (หรือเวลาอื่นที่สะดวก)

เมื่อลืมก็ควรรับประทาน ซาชา ทันทีที่นึกได้ ซึ่งถ้าช้าไม่ถึง 24 ชั่วโมง หรือยังไม่ถึงเวลาใช้ยาคุมเม็ดถัดไป จะนับเป็นการรับประทานช้า แต่ยังไม่พลาดการใช้

แต่ถ้าช้าตั้งแต่ 24 ชั่วโมงขึ้นไป ไม่ว่าจะแกะเม็ดที่ลืมมารับประทานหรือไม่ ก็ถือว่าพลาดการใช้ยาคุมในวันที่ลืมไปแล้วค่ะ

เป็นต้นว่า เมื่อลืมรับประทานยาคุมในเวลา 20.00 น. ของวันอังคาร ถ้านึกได้และใช้ทันก่อนถึงเวลา 20.00 น. ของวันพุธ ก็ถือว่า ในวันอังคารมีการรับประทาน ซาชา ช้ากว่าเวลาที่กำหนดไว้ (1 late pill)

แต่ถ้านึกได้ในเวลา 20.00 น. ของวันพุธ หรือหลังจากนั้น ก็จะถือว่าพลาดการใช้ ซาชา ในวันอังคารไปแล้ว (1 missed pill)

ไม่ว่าจะลืมแค่วันเดียว หรือลืมต่อเนื่องกันหลายวัน ในวันที่นึกได้ก็จะรับประทานยาคุมไม่เกิน 2 เม็ด/วันนะคะ

นั่นคือ ถ้ายังไม่ถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวัน ก็ให้แกะเม็ดยาของวันที่ลืมครั้งล่าสุด มารับประทานก่อน 1 เม็ดทันทีที่ทำได้ แล้วรอรับประทานเม็ดยาที่ต้องใช้ในวันนั้น ตามเวลาปกติอีก 1 เม็ด

แต่ถ้าถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวันแล้ว ก็ให้แกะเม็ดยาของวันที่ลืมครั้งล่าสุดมา 1 เม็ด และเม็ดยาที่ต้องใช้ในวันนั้นอีก 1 เม็ด มารับประทานพร้อมกัน

ส่วนวันต่อ ๆ ไปก็ให้รับประทานยาคุมวันละเม็ดเหมือนเดิมค่ะ

ยกตัวอย่างเช่น เมื่อกำหนดเวลารับประทานยาคุมเป็น 20.00 น. แต่ลืมใช้ในวันอังคารและวันพุธ ติดต่อกัน 2 วัน แล้วนึกได้ในวันพฤหัสบดีเวลา 08.00 น.

ก็จะแก้ไขโดยแกะเม็ดยาวันพุธ ซึ่งเป็นเม็ดล่าสุดที่ลืม มารับประทานทันทีที่นึกได้ แล้วรอรับประทานเม็ดยาวันพฤหัสบดี ในเวลา 20.00 น. ตามปกติ

สำหรับเม็ดยาวันอังคาร ให้ข้ามไปได้เลยนะคะ เพราะถือว่าพลาดการใช้ไปแล้ว

การแก้ไขจะทำเฉพาะในวันพฤหัสบดี ซึ่งเป็นวันที่นึกได้ ส่วนวันศุกร์และวันถัด ๆ ไป ก็ให้รับประทานยาคุมวันละเม็ดในเวลา 20.00 น. เหมือนเดิม

อ้างอิงแนวทางขององค์การอนามัยโลก (Family Planning: A Global Handbook for Providers, Updated 4th edition. World Health Organization, 2022) สำหรับยาคุมที่มีปริมาณเอทธินิลเอสตราไดออล 0.030 – 0.035 มิลลิกรัม จะไม่มีผลคุมต่อเนื่องถ้าลืมใช้ติดต่อกันตั้งแต่ 72 ชั่วโมงขึ้นไป (นับจากเวลาที่ควรใช้ ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง)

นั่นหมายถึง หากเริ่มใช้ ซาชา แผงนี้ถูกต้องและมีผลคุมกำเนิดแล้ว แม้จะพลาดการใช้ไป 1 – 2 เม็ด ก็ยังมีผลคุมต่อเนื่อง สามารถมีเพศสัมพันธ์ได้โดยไม่จำเป็นต้องใช้วิธีป้องกันเพิ่มเติม (แต่ประสิทธิภาพอาจด้อยกว่าการรับประทานยาคุมตรงเวลาสม่ำเสมอ)

ยกตัวอย่างเช่น ถ้าลืมใช้ ซาชา ในเวลา 20.00 น. ของวันอังคาร แล้วมานึกได้ในเวลา 20.00 น. ของวันพุธ ก็ให้รับประทานเม็ดยาวันอังคารพร้อมกับเม็ดยาวันพุธ แต่เนื่องจากใช้เม็ดที่ลืมไม่ทันภายในเวลาที่ยืดหยุ่นให้ จึงนับเป็น 1 missed pill

แต่ถ้าลืมรับประทาน ซาชา ในเวลา 20.00 น. ของวันอังคารและวันพุธ ติดต่อกัน 2 วัน แล้วมานึกได้ในเวลา 20.00 น. ของวันพฤหัสบดี ก็ให้ข้ามเม็ดยาวันอังคารไปเลย แล้วรับประทานเม็ดยาวันพุธพร้อมกับเม็ดยาวันพฤหัสบดี โดยถือว่าพลาดการใช้ยาคุมทั้งในวันอังคารและวันพุธ นั่นคือ นับเป็น 2 missed pills

ซึ่งแม้จะพลาดการใช้ยาคุม 1 หรือ 2 เม็ด แต่สำหรับ ซาชา ถือว่ายังมีผลคุมต่อเนื่องค่ะ

แต่ถ้าลืมรับประทาน ซาชา ติดต่อกันตั้งแต่ 72 ชั่วโมงขึ้นไป ซึ่งหมายถึงพลาดการใช้ 3 เม็ดหรือมากกว่า ยาคุมก็อาจไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอที่จะป้องกันการตั้งครรภ์ได้ จึงต้องงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ป้องกันด้วยถุงยางอนามัย ไปจนกว่าจะได้รับประทานยาคุมติดต่อกันครบ 7 วัน

และถ้ายังใช้ยาคุมแผงนี้ไม่ครบ 7 วัน แต่มีเพศสัมพันธ์ไปแล้วโดยไม่ได้ใช้ถุงยางอนามัย หากยังไม่เกิน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ ควรรับประทานยาคุมฉุกเฉินทันทีที่ทำได้ด้วยนะคะ

หรือถ้าในแผงเหลือยาคุมให้ใช้ต่อไม่ถึง 7 วัน หรือว่ามีประจำเดือนมาแล้ว เมื่อรับประทานแผงนี้หมด ก็ให้ต่อแผงใหม่โดยไม่ต้องเว้นว่าง 7 วันก่อน

การลืมรับประทาน ซาชา ติดต่อกันหลายวัน โดยเฉพาะในช่วงท้าย ๆ ของแผง อาจทำให้ประจำเดือนมาเร็วกว่าที่คาดไว้

หรือถ้าประจำเดือนไม่ได้มาก่อนกำหนด การต่อยาคุมแผงใหม่โดยไม่เว้นว่าง 7 วันก่อน ก็อาจเลื่อนประจำเดือนออกไปจนกว่าจะถึงช่วงเว้นว่างอีกครั้งค่ะ