อาร์เดน (R-den)

อาร์เดน (R-den) เป็นยาคุมรายเดือนแบบ 28 เม็ดชนิดฮอร์โมนรวม ผลิตและจัดจำหน่ายโดย บริษัทไทยนครพัฒนา จำกัด

จุดเด่นก็คือ เป็นยาคุมสูตรที่มีความเสี่ยงต่ำต่อโรคหัวใจและหลอดเลือด จึงมักเป็นทางเลือกแรก ๆ สำหรับแนะนำให้ผู้เริ่มใช้ยาเม็ดฮอร์โมนรวม มีราคาแผงละประมาณ 40 – 50 บาท

ในแผงของ อาร์เดน จะมีทั้งเม็ดยาฮอร์โมนและเม็ดยาหลอก

โดยเม็ดยาฮอร์โมน จะเป็นยาเม็ดกลม เคลือบน้ำตาล สีขาว ซึ่งตัวยาสำคัญในแต่ละเม็ด ได้แก่ ฮอร์โมนเอสโตรเจนที่มีชื่อว่า เอทธินิลเอสตราไดออล (Ethinyl estradiol; EE) 0.03 มิลลิกรัม และฮอร์โมนโปรเจสตินชื่อว่า เลโวนอร์เจสเทรล (Levonorgestrel; LNG) 0.15 มิลลิกรัม เหมือนกันทั้ง 21 เม็ด

ส่วนเม็ดยาหลอก 7 เม็ด จะเป็นยาเม็ดกลม เคลือบน้ำตาล สีเหลือง ซึ่งไม่มีตัวยาสำคัญใด ๆ

อาร์เดน จัดอยู่ในกลุ่มของยาคุมประเภทฮอร์โมนต่ำ (Low dose pills) เพราะมี เอทธินิลเอสตราไดออล น้อยกว่า 0.05 มิลลิกรัม ดังนั้น อาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ บวมน้ำ หรือการเกิดฝ้า จึงพบได้น้อยกว่ายาคุมประเภทฮอร์โมนสูง

แต่ เลโวนอร์เจสเทรล เป็นโปรเจสตินที่มีฤทธิ์แอนโดรเจน จึงอาจพบปัญหา สิว หน้ามัน หรือขนดกได้

การใช้ยาคุมประเภทฮอร์โมนต่ำ ที่มีตัวยา เอทธินิลเอสตราไดออล รวมกับ เลโวนอร์เจสเทรล พบการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด 5 – 7 ราย ต่อผู้ใช้ 10,000 คนต่อปี

แม้จะเป็นความเสี่ยงที่ต่ำ เมื่อเทียบกับยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมสูตรอื่น ๆ แต่ความเสี่ยงอาจเพิ่มขึ้นได้หากใช้อย่างไม่เหมาะสม หรือผู้ใช้มีปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ ของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดร่วมด้วย

เพื่อลดความเสี่ยงดังกล่าว รวมถึงการเกิดมะเร็งบางชนิดที่สัมพันธ์กับฮอร์โมนเพศ หรือการเสียชีวิตด้วยโรคหลอดเลือดสมอง/โรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคประจำตัว ควรปรึกษาสูตินรีแพทย์ก่อนใช้นะคะ

ยาคุมแบบ 28 เม็ดที่มีตัวยาเหมือนกับ อาร์เดน ได้แก่ แอนนา (Anna), ดิออร์รา 28 (Diora 28), โซฟี่ 28 (Sophie 28), ไมโครไกนอน 30 ทว. (Microgynon 30 ED), ไมโครเลนิน 30 ท.ว. (Microlenyn 30 ED)

ส่วนยาคุมแบบ 21 เม็ดที่มีตัวยาเหมือนกับ อาร์เดน แต่มีเฉพาะเม็ดยาฮอร์โมน 21 เม็ด ไม่มีเม็ดยาหลอก ได้แก่ ดิออร์รา 21 (Diora 21) และ เลอร์เมร่า (Lermera)

แนะนำให้เริ่มยาคุมแผงแรกภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน เพื่อให้มั่นใจว่าผู้ใช้ไม่ได้ตั้งครรภ์อยู่ ในกรณีนี้ยาคุมจะยับยั้งการตกไข่ในรอบเดือนนั้นเลย จึงถือว่ามีผลคุมกำเนิดได้ทันที

หรือถ้ามั่นใจว่าไม่ได้ตั้งครรภ์ และไม่อยากรอให้ประจำเดือนมาก่อน ก็สามารถเริ่มยาคุมแผงแรกได้เลยค่ะ แต่ยาคุมอาจยับยั้งการตกไข่ในรอบเดือนนั้นไม่ทัน ดังนั้น หากไม่มีผลป้องกันจากวิธีคุมกำเนิดอื่นอยู่ ก็ควรงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย จนกว่าจะใช้ อาร์เดน ติดต่อกันครบ 7 วันก่อนนะคะ

ควรรับประทาน อาร์เดน ในเวลาก่อนนอน เพราะนอกจากจะช่วยลดอาการคลื่นไส้/อาเจียน ซึ่งมักจะเกิดขึ้นในช่วงแรกที่เริ่มใช้แล้ว ก็ยังช่วยลดความเสี่ยงที่จะลืมรับประทานอีกด้วย

อย่างไรก็ตาม ถ้าไม่สะดวก ก็สามารถกำหนดเวลารับประทานต่างไปจากนี้ได้ค่ะ

แต่ไม่ว่าจะเลือกรับประทานในเวลาใด ก็ควรรับประทานให้ตรงเวลาสม่ำเสมอ เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดในการป้องกันการตั้งครรภ์นะคะ

ในแผงด้านหลังเม็ดยาของ อาร์เดน จะมีลูกศรสีน้ำเงินไว้แสดงลำดับการใช้ โดยเริ่มจากเม็ดยาที่มีลูกศรขนาดใหญ่กำกับอยู่ แล้วใช้ต่อวันละเม็ด เรียงตามลูกศรขนาดเล็กไปเรื่อย ๆ

เมื่อใช้หมดแผงแล้ว ก็ให้ต่อแผงใหม่ในวันถัดมา

เคล็ดลับการใช้ เพื่อให้ง่ายต่อการตรวจสอบประจำวัน

เนื่องจาก อาร์เดน เรียงเม็ดยาไว้แถวละ 7 เม็ด จึงเรียงลำดับการใช้ให้ตรงกับวันในสัปดาห์ได้ง่าย โดยจะเป็นชุดข้อมูลเดียวกันทั้ง 4 แถว

ยกตัวอย่างเช่น ถ้าวันที่เริ่มใช้ยาคุมแผงนี้ตรงกับวันอาทิตย์ ลำดับการใช้เม็ดยาในแต่ละแถว ก็จะเริ่มจากวันอาทิตย์

และเรียงลำดับจนครบสัปดาห์ ได้เป็น อาทิตย์ > จันทร์ > อังคาร > พุธ > พฤหัสบดี > ศุกร์ > เสาร์

ดังนั้น เพียงแค่จำไว้ว่าเริ่มใช้ยาคุมแผงนี้ตรงกับวันใดในสัปดาห์ ไม่ว่าเม็ดยาที่ต้องการตรวจสอบจะอยู่ในแถวใด ก็สามารถไล่ลำดับโดยเริ่มจากเม็ดแรกของแถวได้เลยค่ะ

การรับประทานยาคุมรายเดือนให้ตรงเวลา ในทางทฤษฎีจะหมายถึง ควรรับประทานแต่ละเม็ดห่างกัน 24 ชั่วโมง

เมื่อนำมาปรับใช้ในทางปฏิบัติ จึงแนะนำให้รับประทานเวลาเดียวกันในแต่ละวัน เช่น อาจกำหนดเวลารับประทานยาคุมไว้เป็น 20.00 น. (หรือเวลาอื่นที่สะดวก)

ไม่มีปัญหาถ้าลืมใช้เม็ดยาหลอก เนื่องจากไม่มีตัวยาสำคัญใด ๆ จึงสามารถแกะเม็ดที่ลืมทิ้งไปได้เลยนะคะ

ต่างจากเม็ดยาฮอร์โมน เพราะการลืมใช้จะทำให้ระดับยาลดลง จนอาจไม่เพียงพอที่จะป้องกันการตั้งครรภ์ จึงควรรับประทานทันทีที่นึกได้ ซึ่งสำหรับ อาร์เดน ถ้าช้าไม่ถึง 24 ชั่วโมง หรือยังไม่ถึงเวลาใช้ยาคุมเม็ดถัดไป จะนับเป็นการรับประทานช้า แต่ยังไม่พลาดการใช้

แต่ถ้าช้าตั้งแต่ 24 ชั่วโมงขึ้นไป ไม่ว่าจะแกะเม็ดฮอร์โมนที่ลืม มารับประทานหรือไม่ก็ตาม ก็ถือว่าพลาดการใช้ยาคุมในวันที่ลืมไปแล้วค่ะ

เป็นต้นว่า เมื่อลืมรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนในเวลา 20.00 น. ของวันอังคาร ถ้านึกได้และใช้ทันก่อนถึงเวลา 20.00 น. ของวันพุธ ก็ถือว่า ในวันอังคารมีการรับประทาน อาร์เดน ช้ากว่าเวลาที่กำหนดไว้ (1 late pill)

แต่ถ้านึกได้ในเวลา 20.00 น. ของวันพุธ หรือหลังจากนั้น ก็จะถือว่าพลาดการใช้ อาร์เดน ในวันอังคารไปแล้ว (1 missed pill)

ไม่ว่าจะลืมแค่วันเดียว หรือลืมต่อเนื่องกันหลายวัน ในวันที่นึกได้ก็จะรับประทานยาคุมไม่เกิน 2 เม็ด/วันนะคะ

นั่นคือ ถ้ายังไม่ถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวัน ก็ให้แกะเม็ดยาล่าสุดที่ลืม มารับประทานก่อน 1 เม็ด แล้วรอรับประทานเม็ดถัดไป ตามเวลาปกติอีก 1 เม็ด

แต่ถ้าถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวันแล้ว ก็ให้แกะเม็ดยาล่าสุดที่ลืมมา 1 เม็ด และเม็ดถัดไปอีก 1 เม็ด มารับประทานพร้อมกัน

ส่วนวันต่อ ๆ ไปก็ให้รับประทานยาคุมวันละเม็ดเหมือนเดิมค่ะ

ยกตัวอย่างเช่น เมื่อกำหนดเวลารับประทานยาคุมเป็น 20.00 น. แต่ลืมใช้เม็ดยาฮอร์โมนในวันอังคารและพุธ ติดต่อกัน 2 วัน แล้วนึกได้ในวันพฤหัสบดีเวลา 08.00 น.

ให้ข้ามยาเม็ดแรกที่ลืมได้เลย เพราะถือว่าพลาดการใช้ในวันอังคารไปแล้ว

ส่วนยาเม็ดล่าสุดที่ลืม ควรรีบใช้ทันที โดยถือเป็นการรับประทานยาคุมประจำวันพุธช้ากว่าเวลาที่กำหนดไว้

จากนั้นก็รอรับประทานเม็ดถัดไป เมื่อถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวันพฤหัสบดี

วันศุกร์และวันถัด ๆ ไป ก็ให้รับประทานยาคุมวันละเม็ดในเวลา 20.00 น. เหมือนเดิม

อ้างอิงแนวทางขององค์การอนามัยโลก (Family Planning: A Global Handbook for Providers, Updated 4th edition. World Health Organization, 2022) สำหรับยาคุมที่มีปริมาณเอทธินิลเอสตราไดออล 0.030 – 0.035 มิลลิกรัม จะไม่มีผลคุมต่อเนื่องถ้าลืมใช้ติดต่อกันตั้งแต่ 72 ชั่วโมงขึ้นไป (นับจากเวลาที่ควรใช้ ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง)

นั่นหมายถึง หากเริ่มใช้ อาร์เดน แผงนี้ถูกต้องและมีผลคุมกำเนิดแล้ว แม้จะพลาดการใช้เม็ดยาฮอร์โมนไป 1 – 2 เม็ด ก็ยังมีผลคุมต่อเนื่อง สามารถมีเพศสัมพันธ์ได้โดยไม่จำเป็นต้องใช้วิธีป้องกันเพิ่มเติม (แต่ประสิทธิภาพอาจด้อยกว่าการรับประทานยาคุมตรงเวลาสม่ำเสมอ)

ยกตัวอย่างเช่น ถ้าลืมรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนของ อาร์เดน ในวันอังคารเวลา 20.00 น. แล้วมานึกได้ในวันพุธเวลา 20.00 น. ก็ให้แกะเม็ดยาที่ลืมใช้ในวันอังคาร และเม็ดถัดไปซึ่งควรได้ใช้ในวันพุธ มารับประทานพร้อมกัน แต่เนื่องจากเกินเวลาที่ยืดหยุ่นให้สำหรับการใช้ยาคุมในวันอังคารแล้ว จึงนับเป็น 1 missed pill

แต่ถ้าลืมรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนของ อาร์เดน ในเวลา 20.00 น. ของวันอังคารและวันพุธ ติดต่อกัน 2 วัน แล้วมานึกได้ในเวลา 20.00 น. ของวันพฤหัสบดี ก็ให้ข้ามยาเม็ดแรกที่ลืมได้เลย แล้วให้แกะเม็ดยาล่าสุดที่ลืม และเม็ดถัดไปซึ่งควรได้ใช้ในวันพฤหัสบดี มารับประทานพร้อมกัน แต่เนื่องจากเกินเวลาที่ยืดหยุ่นให้สำหรับการใช้ยาคุมในวันอังคารและพุธไปแล้ว จึงนับเป็น 2 missed pills

ซึ่งแม้จะพลาดการใช้เม็ดยาฮอร์โมน 1 หรือ 2 เม็ด แต่สำหรับ อาร์เดน ถือว่ายังมีผลคุมต่อเนื่องค่ะ

แต่ถ้าลืมใช้เม็ดยาฮอร์โมนของ อาร์เดน ติดต่อกันตั้งแต่ 72 ชั่วโมงขึ้นไป (นับเป็น 3 missed pills หรือมากกว่า) ก็อาจไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอที่จะป้องกันการตั้งครรภ์ได้ จึงต้องงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ป้องกันด้วยถุงยางอนามัย ไปจนกว่าจะได้รับประทานเม็ดยาฮอร์โมนติดต่อกันครบ 7 วันอีก

และถ้าเม็ดใดเม็ดหนึ่ง หรือทั้งหมดที่ลืมใช้ อยู่ในแถวแรก (ซึ่งแสดงว่า ยังใช้ยาคุมแผงนี้ไม่ครบ 7 วัน) และมีเพศสัมพันธ์ไปแล้วโดยไม่ได้ใช้ถุงยางอนามัย หากยังไม่เกิน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ ควรรับประทานยาคุมฉุกเฉินทันทีที่ทำได้ด้วยนะคะ

หรือถ้าเม็ดใดเม็ดหนึ่ง หรือทั้งหมดที่ลืมใช้ อยู่ในแถวที่ 3 (ซึ่งแสดงว่า ในแผงเหลือเม็ดยาฮอร์โมนให้ใช้ต่อไม่ถึง 7 วัน) หรือถ้าประจำเดือนมาแล้ว เมื่อรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนหมด ก็ให้ต่อแผงใหม่โดยไม่ต้องใช้เม็ดยาหลอกค่ะ

การลืมรับประทานเม็ดยาฮอร์โมนของ อาร์เดน ติดต่อกันหลายวัน โดยเฉพาะในแถวที่ 3 อาจทำให้ประจำเดือนมาก่อนกำหนด

หรือถ้าประจำเดือนไม่ได้มาก่อนกำหนด การต่อแผงใหม่โดยข้ามเม็ดยาหลอกไปเลย ก็อาจเป็นการเลื่อนประจำเดือนให้มาในช่วงที่ใช้เม็ดยาหลอกในแผงใหม่ค่ะ