โมนาส (Monas)

โมนาส (Monas) เป็นยาคุมรายเดือนแบบ 21 เม็ดชนิดฮอร์โมนรวม ผลิตและจัดจำหน่ายโดยบริษัทมิลลิเมด บีเอฟเอส จำกัด

มีจุดเด่นในการรักษาสิว ลดความมันของผิวและเส้นผม อีกทั้งยังต้านการบวมน้ำ จึงนำไปใช้คุมกำเนิดสำหรับผู้หญิงที่มีฮอร์โมนเพศชายมาก โดยไม่ทำให้น้ำหนักเพิ่มจากการคั่งของน้ำในร่างกาย มีราคาแผงละประมาณ 270 – 300 บาท

ในแผงของ โมนาส จะมียาเม็ดกลมนูนทั้งสองด้าน เคลือบฟิล์มสีเหลือง จำนวน 21 เม็ด

ซึ่งแต่ละเม็ดจะมีตัวยาเหมือนกัน ได้แก่ ฮอร์โมนเอสโตรเจนที่มีชื่อว่า เอทธินิลเอสตราไดออล (Ethinyl estradiol; EE) 0.03 มิลลิกรัม รวมกับฮอร์โมนโปรเจสตินชื่อว่า ดรอสไพรีโนน (Drospirenone; DRSP) 3 มิลลิกรัม

โมนาส จัดอยู่ในกลุ่มของยาคุมประเภทฮอร์โมนต่ำ (Low dose pills) เพราะมี เอทธินิลเอสตราไดออล น้อยกว่า 0.050 มิลลิกรัม ดังนั้น อาการคลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ หรือการเกิดฝ้า จึงพบได้น้อยกว่ายาคุมประเภทฮอร์โมนสูงค่ะ

การใช้ ดรอสไพรีโนน ซึ่งเป็นโปรเจสตินที่มีผลต้านฤทธิ์แอนโดรเจน ทำให้ โมนาส มีจุดเด่นในการรักษาสิว ลดความมันของผิวและเส้นผม อีกทั้งยังมีฤทธิ์ขับปัสสาวะอย่างอ่อน ไม่ทำให้บวม อ้วน หรือน้ำหนักเพิ่มจากการคั่งของน้ำในร่างกาย จึงเป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการคุมกำเนิด สำหรับผู้หญิงที่มีฮอร์โมนเพศชายมาก โดยไม่ทำให้บวมน้ำจากยาคุม

อย่างไรก็ตาม พบการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดจากการใช้ยาคุมสูตรที่มี เอทธินิลเอสตราไดออล รวมกับ ดรอสไพรีโนน 9 – 12 ราย ต่อผู้ใช้ 10,000 คนต่อปี และอาจเพิ่มสูงขึ้นอีกหลายเท่าหากนำมาใช้อย่างไม่เหมาะสม หรือผู้ใช้มีความเสี่ยงอื่น ๆ ของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดร่วมด้วย

ก่อนใช้ โมนาส โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคประจำตัว จึงควรปรึกษาสูตินรีแพทย์ก่อนนะคะ เพื่อลดความเสี่ยงของการเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด รวมถึงการเกิดมะเร็งบางชนิดที่สัมพันธ์กับฮอร์โมนเพศ หรือการเสียชีวิตด้วยโรคหลอดเลือดสมอง/โรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด

ยาคุมแบบ 21 เม็ดที่มีตัวยาเหมือนกับ โมนาส ได้แก่ ยาสมิน (Yasmin), เมโลเดีย (Melodia), จัสติมา (Justima), ลิปซ์ (Lipz) และ จีเว็กซ่า (Gveza)

ส่วนยาคุมแบบ 28 เม็ดที่มีตัวยาเหมือนกับ โมนาส ได้แก่ ลิปซ์ อีดี (Lipz ED)

สำหรับยาคุมแผงแรก แนะนำให้เริ่มรับประทานภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน เพื่อให้มั่นใจว่าผู้ใช้ไม่ได้ตั้งครรภ์อยู่

และในกรณีนี้ ยาคุมจะสามารถยับยั้งการตกไข่ในรอบเดือนนั้นได้เลย จึงถือว่ามีผลคุมกำเนิดได้ตั้งแต่เม็ดแรกที่รับประทาน

หรือถ้าไม่มีความเสี่ยงที่จะตั้งครรภ์ ก็สามารถเริ่มใช้ยาคุมแผงแรกได้โดยไม่ต้องรอให้ประจำเดือนมาก่อน

แต่ในกรณีนี้ ยาคุมอาจยับยั้งการตกไข่ในรอบเดือนนั้นไม่ทัน ดังนั้น หากไม่มีผลป้องกันจากวิธีคุมกำเนิดอื่น ๆ อยู่ ก็ควรงดมีเพศสัมพันธ์ หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย จนกว่าจะรับประทาน โมนาส ติดต่อกันครบ 7 วันค่ะ

แนะนำให้รับประทาน โมนาส ในเวลาก่อนนอนตอนกลางคืน เพื่อป้องกันการลืมใช้ และช่วยลดอาการคลื่นไส้/อาเจียนที่อาจเกิดขึ้น โดยเฉพาะในช่วงแรก ๆ ที่ผู้ใช้ยังไม่ชินกับยาคุม

และควรรับประทานต่อให้ตรงเวลาสม่ำเสมอ เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดในการป้องกันการตั้งครรภ์นะคะ

ในแผงของ โมนาส จะระบุตัวย่อของวันในสัปดาห์ไว้ที่ด้านหลังเม็ดยา ซึ่งแม้ว่าทั้ง 21 เม็ดจะมีตัวยาเหมือนกัน แต่ก็ควรใช้เรียงตามลำดับ เพื่อให้ง่ายต่อการตรวจสอบประจำวัน และป้องกันการรับประทานผิดพลาด

โดยให้เลือกเม็ดยาที่ระบุตัวย่อตรงกับวันที่ใช้จริงมารับประทาน แล้วใช้เรียงตามลำดับนั้นวันละเม็ด ไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะหมดแผง

เช่น ถ้าวันที่เริ่มใช้ยาคุมแผงนี้ตรงกับวันศุกร์ ก็ให้แกะเม็ดยาที่ระบุตัวย่อ “ศ” (ซึ่งย่อมาจากวันศุกร์) มารับประทานเป็นเม็ดแรก โดยอาจเริ่มต้นจากแถวบนสุดในแผง

หรือจะเลือกเม็ดยา “ศ” จากแถวที่สองหรือสามมาใช้ก่อนก็ได้ค่ะ เพราะต้องถึงอย่างไรก็ต้องใช้ตามลำดับไปจนครบ 21 เม็ดเหมือน ๆ กัน

จากนั้นก็รับประทานต่อวันละเม็ดตามลำดับ ไปเรื่อย ๆ จนครบ 21 เม็ด

เมื่อใช้หมดแผงแล้ว ก็ให้เว้นว่าง 7 วันเพื่อเป็นช่วงปลอดฮอร์โมน ก่อนที่จะต่อยาคุมแผงใหม่

ประจำเดือนจะมาประมาณวันที่ 3 หรือ 4 ของการเว้นว่าง หรืออาจคลาดเคลื่อนจากนั้นเล็กน้อย

การรับประทานยาคุม โมนาส วันละครั้ง ในทางทฤษฎีจะหมายถึง ควรรับประทานแต่ละเม็ดห่างกัน 24 ชั่วโมง ในทางปฏิบัติจึงแนะนำให้รับประทานตรงกับเวลาเดิมของวัน เช่น อาจกำหนดเวลารับประทานยาคุมไว้ในเวลา 20.00 น. (หรือเวลาอื่นตามความสะดวกของแต่ละบุคคล)

เมื่อลืมก็ควรรับประทานทันทีที่นึกได้ ซึ่งถ้าใช้ทันภายในเวลาไม่ถึง 24 ชั่วโมง หรือยังไม่ถึงเวลาที่จะต้องรับประทานยาคุมเม็ดถัดไป จะถือว่าเป็นเพียงการรับประทาน โมนาส ช้ากว่าเวลาที่กำหนดไว้เท่านั้น

แต่ถ้าใช้ไม่ทันช่วงเวลาดังกล่าว ก็จะถือว่าพลาดการใช้ยาคุมของวันที่ลืมไปแล้วค่ะ

ยกตัวอย่างเช่น กำหนดเวลารับประทานยาคุมเป็น 20.00 น. แต่ลืมรับประทานในวันอังคาร ก็จะต้องแกะเม็ดยาวันอังคารมารับประทานทันทีที่นึกได้ ถ้าใช้ก่อนถึงเวลา 20.00 น. ของวันพุธ ก็จะถือว่าในวันอังคารมีการรับประทาน โมนาส ช้ากว่าเวลาที่กำหนดไว้ แต่ยังใช้ทันอยู่ จึงไม่น่าจะส่งผลกระทบต่อประสิทธิภาพของยาคุมมากนัก

แต่ถ้าใช้ไม่ทันช่วงเวลาดังกล่าว เช่น สมมุติว่านึกได้ในเวลา 22.00 น. ของวันพุธ ก็จะถือว่าพลาดการใช้ โมนาส ในวันอังคารไปแล้วนะคะ อีกทั้งยังรับประทานยาคุมในวันพุธช้าไป 2 ชั่วโมง นั่นคือ พลาด 1 เม็ด (1 missed pill) และช้า 1 เม็ด (1 late pill) นั่นเองค่ะ

ไม่ว่าจะลืมแค่วันเดียว หรือลืมต่อเนื่องกันหลายวัน ในวันที่นึกได้ก็จะรับประทานยาคุมไม่เกิน 2 เม็ด/วันนะคะ

นั่นคือ ถ้านึกได้ก่อนที่จะถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวัน ก็ให้แกะเม็ดยาของวันที่ลืมครั้งล่าสุด มารับประทานทันทีที่นึกได้ 1 เม็ด แล้วรอรับประทานเม็ดยาที่ต้องใช้ในวันนั้น ตามเวลาปกติอีก 1 เม็ด

แต่ถ้านึกได้เมื่อถึงเวลารับประทานยาคุมประจำวันแล้ว ก็ให้แกะเม็ดยาของวันที่ลืมครั้งล่าสุดมา 1 เม็ด และเม็ดยาที่ต้องใช้ในวันนั้นอีก 1 เม็ด มารับประทานพร้อมกัน

ส่วนวันต่อ ๆ ไปก็ให้รับประทานยาคุมวันละเม็ดเหมือนเดิมค่ะ

ยกตัวอย่างเช่น กำหนดเวลารับประทาน โมนาส เป็น 20.00 น. แต่ลืมรับประทานในวันอังคารและวันพุธ ติดต่อกัน 2 วัน แล้วมานึกได้ในเวลา 08.00 น. ของวันพฤหัสบดี

ก็ต้องแก้ไขโดยแกะเม็ดยาวันพุธ ซึ่งเป็นเม็ดล่าสุดที่ลืมใช้ มารับประทานทันที 1 เม็ด แล้วรอรับประทานเม็ดยาวันพฤหัสบดีอีก 1 เม็ด ในเวลา 20.00 น. ตามปกติ

สำหรับเม็ดยาที่ลืมใช้ในวันอังคาร ให้ข้ามไปได้เลยนะคะ

แล้วในวันศุกร์และวันถัด ๆ ไป ก็ให้รับประทานยาคุมวันละเม็ดในเวลา 20.00 น. เหมือนเดิม

อ้างอิงแนวทางขององค์การอนามัยโลก (Family Planning: A Global Handbook for Providers, Updated 4th edition. World Health Organization, 2022) ในกรณีที่ลืมรับประทานยาคุมที่มีปริมาณเอทธินิลเอสตราไดออล 0.030 – 0.035 มิลลิกรัม สรุปได้ว่า โมนาส ยอมรับให้พลาดการใช้ได้ 2 เม็ด (2 missed pills)

นั่นหมายถึง หากเริ่มใช้ยาคุมแผงนี้ถูกต้องและมีผลคุมกำเนิดแล้ว ถ้าลืมรับประทาน โมนาส ต่อเนื่องกันไม่ถึง 72 ชั่วโมง (นับจากเวลาที่ควรใช้ ไปหาเวลาที่ได้รับประทานจริง) ยังถือว่ามีผลคุมกำเนิดต่อเนื่อง และสามารถมีเพศสัมพันธ์ได้ตามปกติ โดยไม่จำเป็นจะต้องใช้วิธีป้องกันอื่น ๆ เพิ่มเติม

อย่างไรก็ตาม การที่รับประทานไม่ตรงเวลาสม่ำเสมอ หรือลืมรับประทาน ก็อาจทำให้ประสิทธิภาพของยาคุมลดลงได้

ยกตัวอย่างเช่น ถ้าลืมรับประทานยาคุมในเวลา 20.00 น. ของวันอังคาร แล้วมานึกได้ในเวลา 20.00 น. ของวันพุธ ให้แกะเม็ดยาวันอังคารและเม็ดยาวันพุธมารับประทานพร้อมกัน แต่ก็ถือว่าพลาดการใช้ยาคุมในวันอังคารไปแล้ว นั่นคือ ถือเป็น 1 missed pill

หรือถ้าลืมรับประทานยาคุมในเวลา 20.00 น. ของวันอังคารและวันพุธ ติดต่อกัน 2 วัน แล้วมานึกได้ในเวลา 20.00 น. ของวันพฤหัสบดี ให้ข้ามเม็ดยาวันอังคารไปเลย แล้วแกะเม็ดยาวันพุธและเม็ดยาวันพฤหัสบดีมารับประทานพร้อมกัน โดยถือว่าพลาดการใช้ยาคุมทั้งในวันอังคารและวันพุธ นั่นคือ ถือเป็น 2 missed pills

แต่ไม่ว่าจะพลาดการใช้ยาคุม 1 หรือ 2 เม็ด ก็ยังถือว่า โมนาส ยังคงให้ผลคุมกำเนิดต่อเนื่องค่ะ

แต่ถ้าลืมรับประทาน โมนาส ติดต่อกันตั้งแต่ 72 ชั่วโมงขึ้นไป ซึ่งหมายถึงพลาดการใช้ 3 เม็ดหรือมากกว่า ก็จะต้องงดมีเพศสัมพันธ์ไปก่อน หรือให้ใช้ถุงยางอนามัยป้องกันร่วมด้วย จนกว่าจะได้รับประทานยาคุมติดต่อกันครบ 7 วัน

และในกรณีที่เม็ดใดเม็ดหนึ่ง หรือทั้งหมดที่ลืมรับประทาน อยู่ในช่วงสัปดาห์แรกของแผง (นั่นคือ ยังใช้ยาคุมแผงนี้ไม่ครบ 7 วัน) และมีเพศสัมพันธ์ไปแล้วโดยไม่ได้ใช้ถุงยางอนามัย ควรรับประทานยาคุมฉุกเฉินเป็นวิธีป้องกันสำรอง ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์

หรือในกรณีที่เม็ดใดเม็ดหนึ่ง หรือทั้งหมดที่ลืมรับประทาน อยู่ในช่วงสัปดาห์สุดท้ายของแผง (นั่นคือ ในแผงเหลือยาคุมให้ใช้ต่อไม่ถึง 7 วัน) หรือมีประจำเดือนมาแล้ว ก็ให้ต่อแผงใหม่หลังจากที่ใช้แผงเดิมหมด โดยไม่ต้องเว้นว่าง 7 วันก่อน

การลืมรับประทาน โมนาส ติดต่อกันหลายวัน โดยเฉพาะในช่วงวันท้าย ๆ ของแผง อาจทำให้ประจำเดือนในรอบนี้มาก่อนกำหนดค่ะ

หรือถ้าประจำเดือนไม่มาก่อนกำหนด การที่ต่อยาคุมแผงใหม่โดยไม่เว้นว่าง 7 วันก่อน ก็อาจทำให้ประจำเดือนรอบนี้ถูกเลื่อนออกไป โดยมาในช่วงที่เว้นว่าง 7 วันครั้งหน้านั่นเอง