แจนนี่ (Janny)

แจนนี่ (Janny) เป็นยาคุมฉุกเฉินแบบ 2 เม็ด ผลิตโดยห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล โรงงานเภสัชกรรม พอนด์เคมีคอล ประเทศไทย และจัดจำหน่ายโดยบริษัท มาซา แลบ จำกัด ราคาแผงละประมาณ 40 – 50 บาท

ในแผงของ แจนนี่ จะมียาเม็ดตอกอัด รูปกลม แบน สีขาว ด้านหนึ่งมีอักษร P&U อีกด้านหนึ่งมีขีดแบ่งครึ่ง จำนวน 2 เม็ด ซึ่งแต่ละเม็ดมีตัวยาฮอร์โมนโปรเจสตินชื่อว่าเลโวนอร์เจสเทรล (Levonorgestrel; LNG) 0.75 มิลลิกรัม

เมื่อรวมกัน 2 เม็ด จึงเท่ากับว่าใน 1 แผงของ แจนนี่ จะมีตัวยาเลโวนอร์เจสเทรล 1.5 มิลลิกรัม

แจนนี่ จัดอยู่ในกลุ่มของยาคุมฉุกเฉินชนิดฮอร์โมนโปรเจสติน (Progestin only emergency contraceptive pill; Progestin only ECP) ซึ่งอาจเรียกตามตัวยาสำคัญว่า ยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรล (Levonorgestrel emergency contraceptive pill; LNG ECP)

หากเปรียบเทียบประสิทธิภาพของวิธีคุมกำเนิดฉุกเฉิน การใส่ห่วงอนามัยทองแดงซึ่งใช้ได้ทั้งเพื่อคุมกำเนิดปกติและคุมกำเนิดฉุกเฉิน มีประสิทธิภาพสูงกว่ายาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินทุกชนิดค่ะ

หรือถ้าเปรียบเทียบเฉพาะการคุมฉุกเฉินแบบรับประทาน ยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรลมีประสิทธิภาพด้อยกว่ายาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยายูลิพริสทอล อะซีเตท แต่มีประสิทธิภาพสูงกว่าและมีผลข้างเคียงต่ำกว่ายาคุมฉุกเฉินชนิดฮอร์โมนรวม

โดยผลข้างเคียงที่พบได้บ่อยจากยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรล ได้แก่ คลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียน ปวดศีรษะ ปวดเกร็งท้องน้อย คัดตึงเต้านม อ่อนเพลีย และเลือดออกกะปริบกะปรอย ซึ่งอาจเกิดขึ้นภายใน 7 วันหลังรับประทาน แต่ถ้าไม่มีก็ไม่ต้องกังวล เพราะไม่ใช่สิ่งที่บ่งชี้ว่าจะป้องกันได้ผลหรือไม่

ถ้าไม่มีการตั้งครรภ์ ประจำเดือนของผู้ใช้ยาคุมฉุกเฉินส่วนใหญ่จะมาตรงเวลาตามรอบปกติเดิม หรืออาจคลาดเคลื่อนเล็กน้อย นั่นคือ มาเร็วหรือช้ากว่าที่คาดไว้เพียงไม่กี่วัน

มีความกังวลว่าการใช้ยาคุมฉุกเฉิน ซึ่งปริมาณฮอร์โมนสูงกว่ายาคุมปกติหลายเท่า อาจทำให้เกิดอันตรายที่รุนแรงหรือถาวรตามมา ซึ่งองค์การอนามัยโลกได้แก้ไขความเข้าใจผิดดังกล่าวไว้ใน Family Planning: A Global Handbook for Providers Updated 4th edition, 2022. ว่ายาคุมฉุกเฉิน…

• สามารถใช้ได้กับสตรีทุกวัย รวมทั้งในวัยรุ่น
• ออกฤทธิ์ยับยั้งหรือเลื่อนเวลาการตกไข่ ไม่มีผลต่อการฝังตัวของตัวอ่อน และไม่ทำให้แท้ง
• ไม่ทำให้เกิดภาวะผิดปกติแต่กำเนิดในทารก หากตั้งครรภ์
• แม้จะมีการใช้ไปแล้วในรอบเดือนเดียวกัน แต่หากจำเป็นก็ใช้ซ้ำอีกได้
• ไม่ส่งเสริมให้มีพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ
• ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ และไม่ทำให้มีลูกยากในอนาคต

ถึงแม้ยาคุมฉุกเฉินจะมีความปลอดภัย ใช้ง่าย หาซื้อได้สะดวก และมีราคาไม่แพง แต่ก็มีประสิทธิภาพต่ำกว่าวิธีคุมกำเนิดมาตรฐาน จึงไม่ควรใช้แทนวิธีคุมกำเนิดปกตินะคะ

เมื่อใช้วิธีคุมกำเนิดปกติผิดพลาด ไม่ถูกต้อง หรือมีเหตุฉุกเฉิน เช่น ถูกข่มขืน ถุงยางอนามัยรั่วแตก ห่วงอนามัยหลุด ลืมฉีดหรือลืมรับประทานยาคุม เป็นต้น ควรรับประทานยาคุมฉุกเฉินให้เร็วที่สุดที่ทำได้

โดยในเอกสารกำกับยาของ แจนนี่ ระบุให้รับประทานยา 1 เม็ดภายใน 24 ชั่วโมง แต่ไม่นานเกินกว่า 72 ชั่วโมง ภายหลังจากมีเพศสัมพันธ์ และต้องรับประทานซ้ำอีก 1 เม็ด หลังรับประทานเม็ดแรกไปแล้ว 12 ชั่วโมงค่ะ

แต่ ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา (Centers for Disease Control and Prevention; CDC) และ องค์การอนามัยโลก (World Health Organization; WHO) แนะนำว่า ในกรณีที่จำเป็น แม้จะเกิน 72 ชั่วโมงไปแล้ว ก็สามารถใช้ได้ถ้ายังไม่เกิน 120 ชั่วโมงนะคะ เพราะแม้ว่าประสิทธิภาพจะด้อยกว่าการใช้ภายใน 72 ชั่วโมงแรก โดยเฉพาะถ้าเกิน 96 ชั่วโมงไปแล้วประสิทธิภาพยิ่งลดลงมาก แต่ก็ดีกว่าไม่มีการป้องกันใด ๆ เลย

อย่างไรก็ตาม การแบ่งรับประทานเป็น 2 ครั้งดังที่กล่าวมา มีความเสี่ยงที่จะลืมเม็ดที่ 2 และทำให้ป้องกันไม่ได้ผล ในปัจจุบัน หลายหน่วยงานและสมาคม จึงแนะนำให้รับประทานยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรล ในขนาด 1.5 มิลลิกรัม เพียงครั้งเดียวไปเลยค่ะ

โดย สมาคมสูตินรีแพทย์ของประเทศสหรัฐอเมริกา (American College of Obstetricians and Gynecologists; ACOG), คณะอนามัยเจริญพันธุ์และสุขภาวะทางเพศ สหราชอาณาจักร (Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare; FSRH) และ International Consortium for Emergency Contraception (ICEC) แนะนำว่าควรใช้เร็วที่สุดที่ทำได้ภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์

ส่วน สมาคมกุมารแพทย์แห่งสหรัฐอเมริกา (American Academy of Pediatrics; AAP), ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา (CDC) และ องค์การอนามัยโลก (WHO) แนะนำว่าควรใช้เร็วที่สุดที่ทำได้ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์

ดังนั้น หากจำเป็นจะต้องใช้ยาคุมฉุกเฉิน ก็สามารถรับประทาน แจนนี่ ตามวิธีใหม่ได้นะคะ นั่นคือ รับประทานทั้ง 2 เม็ดพร้อมกันครั้งเดียว ให้เร็วที่สุดที่ทำได้ ภายใน 72 ชั่วโมง หรืออย่างช้าไม่เกิน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ค่ะ

และเมื่อใช้ แจนนี่ ไปแล้ว หากอาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทาน ยาคุมอาจยังดูดซึมไม่สมบูรณ์ และไม่เพียงพอต่อการป้องกันการตั้งครรภ์ จึงควรรับประทานแผงใหม่ซ้ำอีกครั้งนะคะ

ยาคุมฉุกเฉินแบบ 2 เม็ดที่มีตัวยาเหมือนกับ แจนนี่ ได้แก่ โพสตินอร์ (Postinor), มาดอนน่า (Madonna), แมรี่ พิงค์ (Mary pink), แอปคาร์ นอร์แพ็ก (ABCA Norpak) และ เลดี้นอร์ (Ladynore) เมื่อนำมาใช้แทนกัน จะเลือกรับประทาน 1 เม็ด 2 ครั้งตามวิธีดั้งเดิม หรือจะใช้ 2 เม็ดพร้อมกันในครั้งเดียวตามวิธีใหม่ก็ได้

ส่วนยาคุมฉุกเฉินแบบ 1 เม็ด ได้แก่ เมเปิ้ล ฟอร์ท (Maple forte), แทนซี วัน (Tansy one), มาดอนน่า วัน (Madonna one), รีโวค-1.5 (Revoke-1.5), โพสต์วันฟอร์ต (Post 1 forte) และ วีนัส วัน (Venuz one) มีตัวยาสำคัญต่อแผงเท่ากับ แจนนี่ จึงนำมาใช้แทนได้เช่นกันค่ะ โดยรับประทานเม็ดเดียวครั้งเดียวนะคะ