กินยาคุมฉุกเฉินแล้วอ้วก

                การอาเจียนหลังรับประทานยาคุมฉุกเฉินไปไม่นาน ไม่ว่าจะเป็นเพราะผลข้างเคียงของยาคุมเอง หรือเกิดจากสาเหตุอื่น อาจทำให้ยาถูกดูดซึมไม่มากพอที่จะป้องกันการตั้งครรภ์ได้ จึงควรรับประทานซ้ำเพื่อทดแทนยาที่อาเจียนออกมานะคะ

                แต่กรอบเวลาที่กำหนดไว้ว่า ถ้าอาเจียนภายในเวลาเท่าไหร่ จึงจำเป็นต้องรับประทานซ้ำ อาจแตกต่างกันไปตามชนิดของยาคุมฉุกเฉิน และแหล่งข้อมูลที่นำมาอ้างอิงค่ะ ซึ่งในตารางจะเน้นที่องค์การอนามัยโลก (WHO) เพราะถือเป็นแนวทางหลักที่ประเทศไทยใช้ในงานวางแผนครอบครัว

                โดยเปรียบเทียบกับศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา (CDC) และคณะอนามัยเจริญพันธุ์และสุขภาวะทางเพศ สหราชอาณาจักร (FSRH) ซึ่งอาจเป็นทางเลือกอื่น ๆ ที่ผู้ปฏิบัติงานนำมาพิจารณาและให้คำปรึกษา

                ยาคุมฉุกเฉินที่มีจำหน่ายในประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นแบบ 1 เม็ดหรือ 2 เม็ด เป็นยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรล (LNG-EC) นะคะ

                โดยยี่ห้อที่มี 1 เม็ด เช่น เมเปิ้ล ฟอร์ท (Maple forte), แทนซี วัน (Tansy one), มาดอนน่า วัน (Madonna one), รีโวค-1.5 (Revoke-1.5) และ โพสต์ 1 ฟอร์ต (Post 1 forte) จะมีตัวยาเลโวนอร์เจสเทรล 1.5 มิลลิกรัม

                ส่วนยี่ห้อที่มี 2 เม็ด เช่น โพสตินอร์ (Postinor), มาดอนน่า (Madonna), แมรี่ พิงค์ (Mary pink), แอปคาร์ นอร์แพก (ABCA Norpak), เลดี้นอร์ (Ladynore), แจนนี่ (Janny) และ เอ-โพสน็อกซ์ (A-Posnox) จะมีตัวยาเลโวนอร์เจสเทรลเม็ดละ 0.75 มิลลิกรัม หรือเท่ากับแผงละ 1.5 มิลลิกรัมค่ะ

                ในกรณีที่รับประทานยาคุมฉุกเฉินตามวิธีใหม่ เพื่อให้ได้ตัวยาครบ 1.5 มิลลิกรัมในครั้งเดียว โดยใช้ยาคุมแบบ 1 เม็ดและรับประทานเม็ดเดียวครั้งเดียว หรือใช้ยาคุมแบบ 2 เม็ดแล้วรับประทานทั้ง 2 เม็ดพร้อมกันครั้งเดียว

                ถ้ายึดตามแนวทางขององค์การอนามัยโลก นั่นคือ เมื่ออาเจียนยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรลภายใน 2 ชั่วโมงหลังรับประทาน ก็จะต้องรับประทานซ้ำทันทีที่ทำได้ ซึ่งหากยังรู้สึกคลื่นไส้มากอยู่ อาจรอให้อาการทุเลาลงก่อน เพื่อป้องกันการอาเจียนยาออกมาซ้ำอีก แต่อย่าให้เกิน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์

                ไม่จำเป็นจะต้องให้ยาแก้คลื่นไส้อาเจียนก่อนใช้ทุกครั้งนะคะ โดยเฉพาะลยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยาเลโวนอร์เจสเทรล และยาคุมฉุกเฉินชนิดตัวยายูลิพริสทอล อะซีเตท ซึ่งพบผลข้างเคียงนี้น้อยกว่ายาคุมฉุกเฉินชนิดฮอร์โมนรวมอยู่แล้ว แต่อาจพิจารณาให้ตามความเหมาะสม ในกรณีที่อาเจียนหลังรับประทานครั้งแรกแล้วต้องใช้ซ้ำอีก

                และเนื่องจากทุก ๆ ยี่ห้อมีตัวยาเลโวนอร์เจสเทรลแผงละ 1.5 มิลลิกรัมเท่ากัน ดังนั้น จะใช้ยี่ห้อใดหรือรูปแบบใดก็ได้ โดยให้รับประทานแบบครบขนาดในครั้งเดียวเหมือนเดิม ไม่จำเป็นจะต้องแบ่งเป็น 2 ครั้ง เพราะผลการศึกษาชี้ว่าอาการคลื่นไส้อาเจียนไม่ได้แตกต่างกันค่ะ

เอกสารอ้างอิง

1. FSRH Guidance: Emergency Contraception, 2017. (Amended July 2023)
2. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use, 3rd edition. World Health Organization, 2016.
3. U.S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use. Centers for Disease Control and Prevention, 2024.
4. กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการวางแผนครอบครัวสำหรับเจ้าหน้าที่สาธารณสุข, กันยายน 2563.